Modafinil narkolepsi gibi aşırı gündüz uykululuğunun olduğu bazı uyku bozukluklarının tedavisinde kullanılan uyarıcı bir ilaçtır. Merkezi sinir sistemi üzerinde etkili modafinil gibi uyarıcılar tıbbi tedavi amaçlı olarak aşırı gündüz uykululuğunu azaltmak ve uyanık kalmayı sağlamak için kullanılırlar. Modafinil etken maddeli bu ilaç reçetesiz satılmakta ve isteyen herkes kolayca ulaşılabilmektedir. İnternet sitelerinde "zekâ hapı" olarak adlandırılmaları nedeniyle son zamanlarda özellikle öğrenciler arasında bilinçsizce kullanımı ülkemizde de artmıştır. Modafinil uykusuzluk, sinirlilik, çarpıntı, kalpte ritm bozukluğu, kan basıncında aşırı yükselme, v.b. gibi yan etkileri bulunmaktadır. Ayrıca, beyin üzerine doğrudan etkileri ve / veya neden olduğu uykusuzluk ile ilişkilendirilen maniye kayma gibi ciddi psikiyatrik hastalıklara zemin hazırlama gibi dolaylı ciddi yan etkileri bildirilmiştir. Bunun dışında halüsinasyonlar, anormal düşünceler veya davranışlar, depresyon ve anksiyeteye yol açabilir; merkezi sinir sistemini etkileyen diğer birçok ilaçla etkileşimi sonucunda bu ilaçların kandaki miktarlarının zehirleyici / öldürücü seviyelere çıkması gibi çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Yine zamanla doz artırımı gerektirdiğinden doktor tavsiyesi dışında kullanımının bağımlılık yapıcı potansiyeli bulunmaktadır. Nadir de olsa ciltte soyulma ve cilt döküntüsü ile seyredebilen ve bazen ölümle sonlanabilen Steven-Johnson Sendromu gibi alerjik reaksiyonlara da neden olabilir.

Modafinil aşırı gündüz uykusuyla ilişkili bozuklukların tedavisi için geliştirilmiştir ve etkinlik çalışmaları bu bozukluklar için yapılmış ve aşırı gündüz uykululuğunu azaltmak ve uyanık kalmayı sağlamak için T.C. Sağlık Bakanlığı'ndan ruhsat almıştır. Bu endikasyonu dışında bağımlılık potansiyeli, uzun dönemde ortaya çıkabilecek yan etkileri, v.b. ile ilgili araştırmalar yapılmamıştır.

Zihinsel işlevler eğitim, öğretim, ilişkiler, sosyal yaşam, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz gibi yaşam alışkanlıkları ile artar. Bunlar yerine bağımlılık potansiyeli olabilecek maddeleri hızlı çözüm olarak görmek sakıncaların yanında sağlık ve sosyal yaşam için tehlikeli sonuçlar doğurabilir.

Modafinil yukarıda da geçtiği üzere ülkemizde reçetesiz olarak satılabilen bir ilaçtır. Zihinsel performansı artırmak için doktor önerisi dışında kullanımı özellikle öğrenciler arasında bu gibi asılsız söylenti ve internette dolaşan yanlış ve abartılı bilgiler nedeniyle giderek yaygınlaşmaktadır. Avrupa ülkelerinde üniversite öğrencileri arasında yapılan araştırmalarda modafinil ve benzeri maddelerin kullanım oranları %0.8-16 arasında bulunmaktadır. Bu nedenle farklı ülkeler bu sorunla baş edebilmek için komisyonlar kurmakta ve stratejiler geliştirmektedir. Ülkemizde de modafinil kullanımın yaygınlaşması nedeni ile sorun daha fazla büyümeden Psikofarmakoloji Derneği olarak kamuoyunu bilinçlendirmek için yazılı ve görsel basında uyarılar ve bilgilendirmeler ile bu ilacın reçetesiz satışının engellenmesi konusunda T.C. Sağlık Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunulacaktır.

Başta beyin gelişimi devam eden çocuklar ve gençlerimiz olmak üzere halkımızın bu gibi bağımlılık yapıcı potansiyeli olan maddelere vatandaşlarımızın rağbet etmemelerini; beyin işlevlerini güçlendirmek için kullanılacak bu gibi yapay yolların ruh ve beden sağlığına olumsuz etkileri ve bağımlılık potansiyelleri yönünden ailelerin, öğrencilerin, eğitimcilerin ve sağlık personelinin bilinçlendirilmesini mesleki sorumluluğumuz olarak gördüğümüzü kamuoyuna saygı ile duyururuz.

Psikofarmakoloji Derneği Yönetim Kurulu